Aids en condoomgebruik

Het standpunt van de Kerk over aids en condoomgebruik
 
De Kerk heeft een duidelijke mening over seksualiteit en het gebruik van voorbehoedsmiddelen zoals condooms. Daarbij is het uitgangspunt van de Kerk dat seksualiteit niet als een consumptiemiddel moet worden beleefd, maar als een diepe menselijke ervaring en uitdrukking van de liefde tussen mensen.
In dat uitgangspunt zit de oplossing van de aidsepidemie besloten.
 
Over het standpunt van de Kerk zijn in de media, en in het dagelijkse leven, regelmatig erg afkeurende geluiden te horen. Die geluiden zijn soms fel, soms wat kalmer, maar vaak met een sterk beschuldigende toon. Het verwijt wordt ongeveer als volgt uitgesproken.
“Door zich uit te spreken tegen het gebruik van condooms, veroordeelt de Kerk talloze mensen tot de dood.” En soms zelfs: “De Kerk levert een bijdrage aan een genocide, te weten de aidsepidemie in vooral Afrika.”
Dit verhaal is echter een van de mythen (sprookjes) over die kerk, die niet door feiten worden onderbouwd. Kort gezegd: het is een leugen. Hoe zit het in werkelijkheid?
 
De Kerk is consequent in haar boodschap dat de ziekte het best kan worden bestreden door geen wisselende seksuele contacten te hebben (ofwel: ‘vermijd promiscue seksueel gedrag’).
Het is niet waar en onlogisch om het verwijt te maken dat de Kerk verantwoordelijk is voor vele aidsdoden.
De kerk zegt niet: ‘Heb seks zonder condoom’, maar: ‘Heb alleen seks met je echtgenoot/echtgenote, of anders geen seks’.
Tegelijk is in de Kerk heel actief om de gevolgen van hiv-besmetting voor mensen in de praktijk zo goed mogelijk op te vangen. Op allerlei terreinen zijn geestelijken actief om zorg te dragen voor aidspatiënten en hiv-besmetten; verpleging, voeding, medicatie, voorlichting.
 
Propaganda in Afrika tegen seks voor het huwelijk. Dit past in de ABC campagnes, die een drietraps-opbouw promoten:
1. Abstinence 2. Be faithful 3. use Condoms. Ofwel: geen seks voor het huwelijk, geen seks buiten het huwelijk, gebruik condooms.  
 
Hierna wordt nog wat meer uitgewerkt waarom het onlogisch is om de Kerk te beschuldigen van het verergeren van de aidsepidemie.
 
De officiële lijn van de Kerk is, dat katholieken geen condooms mogen gebruiken en alleen binnen het huwelijk seks mogen hebben.
Indien de gelovigen naar de Kerk zouden luisteren, lopen ze in principe geen risico.
Dat klopt toch?
En, als mensen de Kerk negeren waar die seks buiten het huwelijk verbiedt, waarom zouden ze wel gehoorzamen als dezelfde kerk het gebruik van condooms verbiedt?
 
Het is simpelweg niet logisch om te denken dat dat zo zou zijn.
Logisch is: mensen die niet luisteren naar de Kerk als het gaat om seks buiten het huwelijk, luisteren óók niet als het gaat om het verbod op het gebruiken van condooms.
Kortom, het standpunt van de Kerk is een principiële keuze, die géén slachtoffers eist als de mensen werkelijk naar de kerk zouden luisteren.
 
Verder is er uit de cijfers in Afrika géén oorzakelijk verband af te leiden tussen het aandeel katholieken en aidsslachtoffers. Eerder lijkt het tegendeel het geval te zijn; over het algemeen is in landen met veel katholieken het aantal hiv-besmettingen relatief lager.
 
In veel Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahel komen wisselende seksuele contacten zeer veel voor. Dat is een vloek voor Afrika en hoofdoorzaak van de grote omvang van de aidsramp. De Kerk verzet zich daar juist tegen, en is op die manier een kracht tégen de verspreiding van aids. Een genuanceerde blik op de Kerk zou deze aspecten moeten noemen, in plaats van de mythevorming te versterken.
Diverse vooraanstaande aids-deskundigen onderschrijven de stelling dat het succes van de grootschalige propaganda van condoomgebruik twijfelachtig is. De praktijk wijst uit dat het stimuleren van trouw in het huwelijk en het uitstellen van seksuele relaties veel meer succes hebben. Condoomgebruik is dan aanvullend (de zogenaamde ABC-strategie).
 
Het gebruik van condooms biedt niet de oplossing, dat is de overtuiging van de Kerk.
Zoals de paus begin maart 2009 zei, aan het begin van zijn Afrikareis
(waarna velen, vooral in de media, zijn woorden uit de context haalden en over hem heen vielen):
 
“Als de menselijke dimensie buiten schot blijft, als Afrikanen niet worden geholpen, kan het probleem niet verholpen worden door het distribueren van voorbehoedsmiddelen; integendeel, zij kunnen het probleem verergeren. De oplossing moet worden gezocht in twee zaken. De eerste is de seksualiteit menselijker maken, door een spirituele en menselijke vernieuwing die leidt tot een nieuwe manier van met elkaar omgaan. De tweede is ware vriendschap, ook en vooral voor degenen die lijden; de wil om bij de mensen die lijden te zijn, zelfs als dat opoffering betekent en jezelf wegcijferen. Dat zijn de zaken die helpen en die tot zichtbare vooruitgang zullen leiden.”
 
Dat het probleem kan verergeren is geen vreemde gedachte, want door de nadruk te leggen op condoomgebruik wordt riskant seksueel gedrag in de hand gewerkt.
Het hebben van veel wisselende contacten wordt er niet door tegengegaan, en mensen nemen dan soms gecalculeerde risico’s (regelmatig een condoom gebruiken, maar niet altijd). Verder is een bewezen feit dat condooms in tropische klimaatomstandigheden aanzienlijk minder betrouwbaar zijn.
Overigens is er vanuit kerkelijke instanties op gewezen dat in bijzondere omstandigheden het gebruik van condooms geoorloofd is. Bijvoorbeeld wanneer één van de huwelijkspartners besmet is.
 
Het verwijt dat de Kerk verantwoordelijk is voor grote aantallen aidsslachtoffers, is één van de mythen over die Kerk, die niet door feiten worden onderbouwd.
 
Mensen die een andere mening hebben over het gebruik van voorbehoedmiddelen en condooms, mogen best kritiek uitoefenen op het standpunt van de Kerk. Maar dan wel op basis van eerlijke argumenten, en niet op basis van een verkeerd beeld van de werkelijkheid.
 
 
 
 
Zie verder bij de achtergrondartikelen: "Versterk liefde, voorkom aids" en "The pope may be right".