Over het misbruik, door een deskundige
Dagblad de Limburger - 5 maart 2013
Dossier De Verwarring.
Deel 1: Wim Wolters
De mens is in staat van verwarring.
We hebben geen ankers en kaders meer. Ooit taboe, nu schering en inslag: even resetten bij de psycholoog of de psychiater, zelfs met onze kinderen.
Wat zijn de geestelijke problemen van nu en hoe gaan we er mee om? Vooraanstaande psychiaters, psychologen en neurowetenschappers spreken zich uit.
Niet te veel deksels van doosjes halen
door Paul van Gageldonk
Hij werd al vroeg in zijn loopbaan geconfronteerd met het fenomeen seksueel geweld.
Als psycholoog in Maastricht, in het Maison de la Miséricorde, opvangcentrum voor ‘ontspoorde meisjes’, opgericht door de Zusters van Barmhartigheid. „Ik was nog een jongen. Niet getrouwd. Kwam uit een katholiek milieu. Als je dan voor het eerst met incest wordt geconfronteerd… waarbij kinderen kinderen kregen, uit die incest. Heftig.
Incest, dacht men toen, vond plaats op verlaten boerderijen. Het werd geografisch, maar ook psychologisch, uit de samenleving geplaatst. Maar ik heb het meegemaakt bij dominees. Bij hogere ambtenaren en politici. In alle lagen van de bevolking en in alle vormen. Ik heb seksuele doding met kinderen meegemaakt. Seks met dieren. Ouders die met kinderen naar porno kijken. Verkrachtingen.
Vaak hebben de daders in het verleden zelf psychologisch onder druk gestaan. Zijn verwaarloosd, geestelijk gestoord of hebben hersenbeschadigingen. Er zijn mensen die aan seksuele funshopping met kinderen doen. Het extreme zoeken in het leven.
Internetseks. De porno-industrie. Het kinderopvangschandaal in Amsterdam. Het cynisme, dat daarvan afstraalt, daar word je koud van. Ik heb seks met geestelijk gehandicapten meegemaakt.
Met baby’s. In gewone gezinnen.Wij hebbenhet beeld van een baby, die onbevangen de wereld inkijkt. Dat ontroert. Je snapt even niet dat mensen zoiets doen. Kinderen die door pedofielen bedwelmd werden, om seks met ze te kunnen hebben.
Pedofilie is een tragisch verlangen. Het is in je, maar je kunt er als individu zelf niets aan doen. Een vertekening in de seksuele ontwikkeling.” „Gelukkig hebben we nu een andere houding ten aanzien van seks met kinderen dan in de libertijnse periode van de jaren zeventig, die een reactie was op de strenge opvoeding van daarvoor.
Tegelijkertijd is de samenleving hypocriet. Zie hoe geseksualiseerd die is. Overprikkeling. De hele dag verleidelijke vrouwen op televisie en porno kijken op internet. De seksuele bevrijding was een gigantisch winstpunt.
Maar nu slaat het door. Het is toch iets anders dan een ijsje kopen.”
Wolters werd vanuit zijn expertise gevraagd als voorzitter van het Platform Hulpverlening, onderdeel van het Meldpunt Seksueel Misbruik RKK. „Een aantal mensen zei tegen mij: niet aan beginnen, dat is een wespennest. Ik deed het tóch, vanuit mijn betrokkenheid bij de kerk.
Het onderwerp werd in de media gebruikt om de kerk te beschadigen.
En ik vond dat de feiten naar boven moesten komen. Ik ben door priesters en nonnen opgevoed. Zeer erudiete mensen. Zoals op de kostschool in Venray, bij de nonnen. Ik ben ook op Rolduc geweest. Ik was wel vroom. Maar ik zag op een culturele manifestatie een heel leuk meisje en toen wist ik dat ik geen priester zou worden. Ik was een beetje een stoute jongen en werd van Rolduc weggestuurd. Maar ook daar maakte ik, net als op het Bisschoppelijk College in Roermond, fantastische mensen mee.”
In zijn werk voor het platform werd Wolters geconfronteerd met heftige situaties.
,,Geestelijken en vooral broeders, die dingen met kinderen doen, dat wil je niet geloven. Tegelijkertijd zeg ik: ik begrijp zoiets goed. Je gaat als jongetje van elf, vlak na de oorlog, naar de kostschool. Je mag niet praten over seksualiteit.Wat doe je met je eerste erectie?Wat betekent masturbatie? Hoe ga je met zonde om? Dat vindt zijn ontlading in misbruik. Verwerpelijk. Jammer. Maar ook dat soort dingen
moet je zien in het sociaal-culturele klimaat dat er toen was.
En je moet vooral niet het seksuele misbruik in de kerk generaliseren naar alle priesters en andere geestelijken.Want er zaten ook veel voortreffelijke, idealistische mensen bij. Het grootste deel. Aan die nuance ontbrak het nogal eens. Het was foxhunting.Werd maandenlang vergroot, saillanter gemaakt, tot entertainment verheven.”
„Ik wist dat het gebeurde. Maar de omvang en ook sommige vormen, dat was een schok. Bizar. Achteraf kun je verklaren waarom het zolang verborgen bleef. De opvoeding. Het isolement waarin die systemen leefden, van seminaries en kostscholen.
De dingen gebeurden tóch, in het geheim. Afgesloten. Er werd een enorme druk uitgeoefend op pupillen om te zwijgen. Zelfs de biecht werd daarvoor gebruikt.
Ook in gewone gezinnen waren grote problemen. Daar wist men zich ook geen raad met de seksualiteit.”
„Eén van de moeilijke dingen rond het seksueel misbruik in de kerk was het misbruik van vrouwen. Een meisje van twintig jaar verleidt heel indringend een arme kapelaan, die nog nooit een naakte vrouw heeft gezien. Als zo’n vrouw hem twintig jaar later gaat beschuldigen, dan wil ik wel even wat vragen gaan stellen. Nogmaals, die priester moet in zijn rol blijven. Hij heeft een verantwoordelijkheid.
Maar als een vrouw zeer actief verleidend lichamelijk met je bezig is, op je schoot gaat zitten en je omhelst, tja … je moet geen misbruik van misbruik maken.”
Wolters’ genuanceerde standpunten werden hem niet door iedereen in dank afgenomen.
„Absoluut. Moeten we daarover praten?” Hij aarzelt. „Ik ben aangevallen door de lotgenotengroep. Maar ik heb me mijn hele leven juist ingezet voor slachtoffers. Ik vocht voor ze.Was bestuurslid en lid van de Raad van Toezicht van Slachtofferhulp.
Maar ik heb ook een wetenschappelijke en professionele achtergrond.
En ik heb situaties meegemaakt dat slachtoffers van seksueel misbruik er een theater van maakten. Die maakten gigantische toestanden, ook omdat ze op televisie kwamen. Je moet heel behoedzaam omgaan met de situatie. Slachtoffers niet fixeren in een rol. Je moet ze bevrijden. En niet tijdelijk bevredigen met aandacht, waardoor ze de volgende stap niet meer kunnen doen. Dat spanningspunt had ik met die zelfhulpgroep.”
„Natuurlijk moet je als pastoor van een knie van een meisje afblijven. Maar er zijn dingen gebeurd, die nauwelijks psychisch effect hadden, maar die onder invloed van de media vergroot zijn.Waardoor mensen zichzelf in de slachtofferpositie manoeuvreerden en zich getraumatiseerd noemen. Mensen, die tegen mij zeiden dat ze ergens niet veel schade van hadden ondervonden, zijn toch, onder invloed van de media, in die richting gegaan.
Zo kun je jezelf een trauma aanpraten of door anderen laten aanpraten. Er is nu die Compensatiecommissie. Het komt voor dat mensen, om het geld, dertig jaar later dingen oprakelen, terwijl er psychologisch niet veel aan de hand is. Voor nuances is in Nederland tegenwoordig heel weinig ruimte. Mensen beginnen meteen te schreeuwen. In de media. Maar ook in de politiek.
Ik was bij een hoorzitting over seksueel misbruik. Politici, Kamerleden, er zijn er die niet weten waar ze het over hebben. Dan spreken ze over een vervolgonderzoek. Maar in ons vak weten we dat je goed moet nadenken voordat je weer deksels van doosjes gaat halen. Je
kunt mensen meer beschadigen door te gaan woelen, dan door iets van die pijn toch maar te laten, bij wijze van spreken.”
Dit zijn tijden van verwarring, zegt Wolters. „Er is een enorme chaotisering gaande. Nederland had één van de meest prominente systemen voor geestelijke volksgezondheid. Decennia lang. Top in de wereld. Toen in Amerika de film One Flew Over The Cuckoo’s Nest werd gemaakt, was het hier allang beter geregeld.
Nu, in het nieuwe financieringsvoorstel, bepalen in toenemende mate bestuurders, managers en financiers wat er gaat gebeuren. Je krijgt een gebureaucratiseerd systeem, waarbij de inhoudelijke deskundigen naar de achtergrond worden geschoven.
De vraag wordt: wie mag nog naar de psychiater of de psychotherapeut? Seksueel misbruik is één van de ergste dingen die kinderen en vrouwen en mannen kan overkomen. Dat brengt enorme psychische problemen en stoornissen met zich mee. Je moet de huisarts geen dingen laten doen waarvoor hij niet opgeleid is. Bovendien raakt hij dan verder overbelast. Het slaat bestuurlijk door. En dat heeft ook te maken met belangen van kleine groepjes, met macht. In het voorlaatste jaar van mijn hoogleraarschap in Utrecht werd ik gebeld door iemand van het managementteam. Er werd gemeten hoe snel ik de telefoon aannam. Serieus. Dat soort dwaze dingen. Een helemaal doorgeslagen cultuur.”
Wolters stapte om principiële redenen uit het Platform. Maar het idealisme is hij nog niet kwijt. Hij is betrokken bij een project in Gaza. Hielp mee een opleiding geestelijke gezondheidszorg op te zetten, samen met Israëlische specialisten. „Jullie moeten met elkaar praten, heb ik vaak tegen de Palestijnse en Israëlische collega’s gezegd. Niet elkaar beschieten. Beide volkeren zijn zo rijk. Hebben zoveel potentieel.
Dat is nog altijd een jongensdroom. Dat het ophoudt met de vijandigheden.
Ik maak heel verschrikkelijke dingen mee. Maar ik maak ook zoveel geweldige mensen mee. Dat inspireert enorm. Ik wil een bijdrage geven aan de samenleving. Ik ben door mijn Limburgse verleden op dat spoor gezet. Dat raak je niet meer kwijt."
Maak jouw eigen website met JouwWeb