De beste research toont aan dat onthouding en trouw de beste oplossingen bieden voor de verwoestende epidemie. Maar de bureaucraten luisteren niet.

Eerder dit jaar publiceerde het tijdschrift PLoS Medicine een opzienbarend rapport over AIDS-prevalentie in Zimbabwe. In tien jaren voorafgaand aan 2007 is de HIV-prevalentie gehalveerd. Deze daling is voor sub-Sahara landen in Afrika bijna uniek.

Aha!, zou je kunnen zeggen. Ondanks de desastreuze staat van haar economie, heeft Zimbabwe kans gezien om miljoenen condooms te distribueren om de prevalentie van 27 naar 16 procent omlaag te brengen. Maar dan heb je het grandioos mis. Het zijn niet de condooms die de levens van duizenden Zimbabwanen hebben gered, aldus de wetenschappers in het PLoS-artikel, maar de verandering in gedrag en dan “voornamelijk de reductie in buitenechtelijke, commerciële en vluchtige seksuele relaties.”

Met andere woorden, het lijkt erop dat abstinentie en trouw het geheim vormen van het keerpunt van de verwoestende AIDS-epidemie die inmiddels 30 miljoen mensen het leven heeft gekost en 16 miljoen kinderen tot wees heeft gemaakt.

Geen condooms

Dit rapport ondersteunt de hypothese van de auteurs van het fascinerende boek ‘Affirming Love, Avoiding AIDS’, Matthew Hanley en Jokin de Irala. De orthodoxe zienswijze van de bestrijding van AIDS verondersteld dat het nagenoeg onmogelijk is om het gedrag van mensen te veranderen. Daarom zouden condooms en voorlichting over veilige seks de beste wapens zijn. De bureaucraten van de Verenigde Naties en overheidsinstellingen voor de volksgezondheid beschouwen nadrukkelijk dat abstinentie, trouw en monogamie voor Afrikanen onmogelijk haalbare doelen zijn. Columnist Nicholas Kristof schreef zelfs in de New York Times dat de “grimmige realiteit is dat juist het huwelijk vrouwen vaker doodt dan promiscuïteit. Inderdaad, het dodelijkste wat een vrouw in Afrika kan doen is trouwen.”

Dat is grote flauwekul. Hanley en de Irala tonen aan dat “primaire gedragsverandering” het beste wapen is in de strijd tegen AIDS, niet “schadereductie”. In werkelijkheid is de snelle verspreiding van AIDS in sub-Sahara Afrika, ondanks de grondige kennis over de verspreiding en de miljarden die worden besteed aan risicoreductie, “een van de grootste mislukkingen in de geschiedenis van de volksgezondheid.” De strategie van Zuid-Afrika verondersteld bijvoorbeeld dat de verspreiding van AIDS weinig te doen heeft met seksuele verantwoordelijkheid. De autoriteiten promoten condooms door een “have fun but play safely” campagne. Ongeveer 18 procent van de mannen en vrouwen in de leeftijd van 18 tot 49 jaar leven er met HIV/AIDS.

De AIDS-bureaucratie wijdt zich toe aan technische lapmiddelen, ondanks lippendienst aan abstinentie en trouw. Condooms, vrijwillige voorlichting en het testen op en behandelen van andere seksueel overdraagbare aandoeningen vormen hun strategieën. Alle zijn tot op zekere hoogte effectief, maar ze negeren de toenemende bewijzen dat de HIV-besmettingsgraad hoog blijft ondanks de wijdverspreide distributie van condooms. In Botswana, zo schrijven de auteurs, is de verkoop van condooms gestegen van 1 miljoen in 1993 tot 3 miljoen in 2001, terwijl de HIV-prevalentie steeg van 27 naar 45 procent onder zwangere vrouwen op het platteland. Tussen 1990 en 2002 daalde in Botswana de levensverwachting met 30 jaar, een daling die “in de geschiedenis van de mensheid nog niet eerder is voorgekomen.”

Waarom werken condooms dan niet? Het is niet een kwestie van permeabiliteit of scheuren, maar van de wijze waarop ze worden gebruikt. Bijvoorbeeld alleen consistent condoomgebruik is effectief om AIDS te pareren. Toch blijkt dat de meeste mannen condooms onregelmatig gebruiken. Er zijn steeds meer bewijzen, dat het gebruik van condooms risicovol seksueel gedrag stimuleert, omdat de gebruikers het gevoel hebben beschermd te zijn.

Volgens een toenemend aantal AIDS-wetenschappers zijn het de wisselende seksuele partners die de motor van de epidemie draaiende houden. Als mensen stoppen met het aangaan van vluchtige seksuele contacten en het aangaan van meerdere gelijktijdige seksuele relaties, zoals is gebeurd in Oeganda en Zimbabwe, dan dalen juist de AIDS-cijfers dramatisch.

De echte vraag is dus waarom de beleidsmakers op het gebied van de volksgezondheid zo blind zijn? Dit is de belangrijkste bijdrage die Hanley en de Irala leveren in hun uitgebreid gedocumenteerde boek. Zij positioneren het debat over HIV-preventie als een clash tussen de twee zienswijzen over de menselijke seksualiteit. De Joods-Christelijke zienswijze gaat uit van zelfbeheersing en dat seksualiteit binnen het huwelijk leidt tot vervulling en welzijn. De moderne Westerse zienswijze wijst daarentegen grenzen af, verheerlijkt de autonome begeerte van plezier en verondersteld dat technologie voor elk opduikend probleem een oplossing biedt. De AIDS-bureaucratie wijdt zich geheel toe aan het laatste.

Volgens Hanley en de Irala geeft de best geïnformeerde research de zienswijze van de katholieke kerk over AIDS gelijk – dat, zoals Benedictus XVI in 2009 zei – “deze gesel niet met het uitdelen van condooms uitgeschakeld kan worden. In tegendeel, het risico bestaat dat het probleem daardoor groter wordt.” Dit werd in de media als harteloos ideologisch geklets veroordeeld. Maar Hanley en de Irala betogen dat dit de enige zienswijze is, die recht doet aan de menselijke waardigheid.

“De zienswijze van de Kerk is, dat alle mensen het vermogen bezitten om van standpunt te veranderen, strijdig met het AIDS-establishment, dat mensen machteloze slachtoffers zijn van hun passies en omstandigheden. De gehele minimalisatie van schade, of risicoreductie, hoe technisch geavanceerd of bureaucratisch ook, is uiteindelijk afhankelijk van het laatste, een diepe minachting voor de menselijke persoon …

“Het bevestigt de lage verwachtingen van de mogelijkheden van menselijk gedrag en men geeft in stilte toe aan de onvermijdelijkheid van destructieve gedragspatronen. De AIDS-bureaucraten bewijzen hiermee een slechte dienst aan jongeren en volwassen door het niet willen erkennen van hun vermogen om te kunnen antwoorden aan de boodschap van abstinentie en trouw binnen een context dat recht doet aan het kostbare geschenk van de menselijke seksualiteit.”

De AIDS-bureaucraten zetten campagne door, door het smijten met condooms tegen de epidemie. Ter herdenking van het feit dat het in juni 30 jaar was geleden dat AIDS werd geïdentificeerd, gaf de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties haar expliciete steun voor het gebruik van condooms. In plaats van te spreken over het belang van onthouding en trouw, benadrukt de VN-veklaring het “correcte en consistente gebruik van condooms.”

“We zijn er blij hiermee,” aldus George Tembo, hoofd van de AIDS/HIV-afdeling van het VN Population Fund. “Het is zeer expliciet en zal onze inspanningen om angst over het gebruik van condooms weg te nemen zeer zeker helpen.”

De waanzin gaat door. Zou iemand hem een exemplaar willen sturen van Affirming Love, Avoiding AIDS?

Michael Cook is editor of MercatorNet

(vertaald uit het Engels van merctornet.com)